W związku z upośledzeniem ruchowym, a często także zarówno z funkcjonalnymi jak i strukturalnymi problemami ortopedycznymi, osoby dotknięte porażeniem dziecięcym częściej wymagają operacji chirurgicznych. Ale właśnie w związku z długofalowymi skutkami choroby (zespół post-polio) takimi jak postępujące osłabienie mięśni, szybkie męczenie się, a także zaburzenia oddychania, występuje częściowo uzasadniona, częściowo nie, obawa przed operacją i narkozą, które niosą lub mogą przynieść negatywne następstwa.

Osoby cierpiące z powodu post-polio powinny przed operacją przeanalizować  trzy punkty:

• ogólne problemy z polio,
• problemy związane z zaburzeniami oddychania,
• problemy związane z samą operacją.

1. Problemy ogólne

Osoby dotknięte porażeniem znacznego stopnia mają mniejszą masę mięśniową. Spora część krwi przypada właśnie na muskulaturę, która potrzebuje jej, by móc sprawnie funkcjonować. Jednakże, jeśli masa mięśniowa jest mniejsza, ogólna objętość krwi również jest mniejsza i reakcja takiego organizmu może być poważniejsza, niż zdrowego. Wymaga to zabezpieczenia większej ilości krwi podczas operacji. Nawet jeśli wielu pacjentów „nadrabia” zmniejszoną masę mięśniową grubszą tkanką tłuszczową i wydaje się mieć w tych okolicznościach normalną sylwetkę, trzeba mieć świadomość, że tkanka tłuszczowa zawiera mniej płynów ustrojowych i także w tym przypadku ich utrata staje się szybciej widoczna. Może przy tym dojść także do zaburzeń metabolizmu soli mineralnych, w tym utraty potasu, której również należy poświęcić specjalną uwagę.

2. Zaburzenia oddychania

Większość stosowanych do znieczulenia ogólnego środków powoduje (dodatkowo) zaburzenia oddychania. Dlatego nie tylko przed i podczas operacji, ale także po narkozie konieczne jest stosowanie mechanicznego wspomagania oddychania, w szczególności u osób, u których wcześniej występowały zarówno widoczne, jak i dotąd nieuświadomione zaburzenia oddychania. Obok leków stosowanych w narkozie także środki przeciwbólowe mogą wpływać na funkcje oddychania i dlatego muszą być stosowane ostrożnie. Należy przy tym stwierdzić, że u osób tych z powodu zmniejszonej masy mięśniowej (będącej zazwyczaj właśnie głównym źródłem bólu) prawdopodobnie występuje również słabsze nasilenie bólu, w związku z czym i stosowane zazwyczaj dawki leków przeciwbólowych są mniejsze.

3. Uwagi szczegółowe

Wiele operacji chirurgicznych wymaga zastosowania sztucznej wentylacji poprzez intubację. Po usunięciu rurki intubacyjnej zaczerpnięcie wystarczającej ilości powietrza może rodzić pewne problemy, czego zespół anestezjologów powinien być świadomy. Powinien być także przygotowany na zastosowanie maski tlenowej (w przypadku jej braku, za wskazane uważa się zastosowanie respiratora), by wesprzeć jeszcze słabe i niewystarczające samodzielne oddychanie.

Szczególnej uwagi wymaga wybór medykamentów użytych do narkozy i podczas operacji. Pożądane byłoby unikanie środków zwiotczających mięśnie, ze względu na fakt, że zmniejszona masa mięśniowa wytwarza zredukowane napięcie, które nie powinno stanowić przeszkody podczas zabiegu. Ponadto w związku ze zmianami w obrębie nerwów mięśniowych (motoneuronów), będącymi efektem porażenia dziecięcego, u osób nim dotkniętych występuje zwiększona wrażliwość na tego typu środki stosowane podczas operacji (są to tzw. niedepolaryzujące środki zwiotczające) Podobne działanie zaobserwowano także w przypadku mięśni nie osłabionych, jednakże należy tu wskazać, że słabnące działanie tychże środków, wg złożonych badań ich stężenia we krwi i reakcji mięśni, jest podobne, jak w przypadku mięśni zdrowych. Przyczyną zwiększonej wrażliwości mogą być: obniżone wytwarzanie neuroprzekaźników (acetylocholiny, względnie któregoś ze związanych z nią enzymów), niesprawność połączeń nerwowych pomiędzy nerwami a włóknami mięśniowymi spowodowane uszkodzeniem samego włókna mięśniowego, lub zaburzenia receptorów neuroprzekaźnika. W ten sposób może wystąpić dłuższe „porażenie”, również oddechowe. 

Podsumowanie

Pacjenci z post-polio powinni przed planowaną operacją skontaktować się z odpowiednim anestezjologiem i zwrócić jego uwagę na kilka faktów:

Zmniejszona masa mięśniowa wpływa na destabilizację równowagi wodnej i zaburzenia w układzie krążenia, oraz wymaga dokładniejszej obserwacji poziomu utraty krwi i płynów, względnie ich uzupełniania. Należy również zwracać uwagę na poziom elektrolitów, szczególnie potasu. Z powodu podwyższonej wrażliwości na leki powodujące wiotczenie mięśni – jeśli ich stosowanie ze względu na mniejszą masę mięśniową i związane z tym mniejsze napięcie mięśni w ogóle jest konieczne – bezwzględnie należy wziąć pod uwagę wzmożone działanie tych leków na mięśnie i proces oddychania.

Osobiste doświadczenia autora pokazują, że możliwe jest wystąpienie pooperacyjnej niewydolności nadnerczy i obniżone wytwarzanie kortyzonu. Pacjenci uskarżają się na brak fizycznej i duchowej energii, niskie ciśnienie krwi, nudności. Podanie kortyzonu oraz podjęcie dalszych działań osłonowych powodują widoczną poprawę ogólnego samopoczucia. Ważne, by w czasie po operacji, zwłaszcza tuż po niej i podczas pobytu w szpitalu, przeciwdziałać upośledzeniu ruchowemu, wywołanemu samą operacją, bólem lub lekami, poprzez odpowiednią fizjoterapię i trening ruchowy (bierny mięśni i stawów, czynny na tyle, na ile to możliwe), jak również program ćwiczeń oddechowych – który jest bezwzględnie konieczny dla osób z istniejącymi i postępującymi zaburzeniami oddychania.

Powyższe uwagi dotyczą także kobiet wymagających podczas porodu cesarskiego cięcia.

Źródło: Faire Face 11/92