Zabiegi chirurgiczne a PPS

ZAPOBIEGANIE  KOMPLIKACJOM u  OSÓB PO  POLIO,  które PODDAJĄ  SIĘ ZABIEGOM  CHIRURGICZNYM lub  OTRZYMUJĄ  ŚRODKI  ZNIECZULAJĄCE
Dr Richard L. Bruno
Przewodniczący Międzynarodowego Zespołu Post-Polio
oraz
Dyrektor Instytutu Post-Polio i Międzynarodowego Centrum Edukacji i Badań nad Post-Polio
Szpital i Medyczne Centrum Englewood
Englewood, New Jersey, USA

Niestety, tylko nieliczni specjaliści zajmują się leczeniem tzw. zespołu post-polio (ang. postpolio syndrom, PPS), objawiającego się niespodziewanym i często dokuczliwym znużeniem, osłabieniem mięśni, bólami stawów, nietolerancją zimna oraz zaburzeniami snu, oddychania i połykania – zespołu, który występuje po 40 latach od przebycia ostrej fazy zakażenia polio ([1], [2]). Tym niemiej, wszyscy przedstawiciele służb medycznych powinni posiadać wiedzę dotyczącą uszkodzeń neurologicznych, wywołanych przez pierwotną infekcję wirusem polio, które po wielu latach powodują niepotrzebny dyskomfort, nadmierny ból fizyczny i czasami poważne komplikacje w trakcie zabiegów chirurgicznych.

Artykuł ten stanowi krótką pracę poglądową, informującą pacjentów i personel medyczny o przyczynach i sposobach zapobiegania ewentualnym powikłaniom u osób po polio, które poddają się zabiegom chirurgicznym.

PRZYGOTOWANIE PRZEDOPERACYJNE

Okres przedoperacyjny jest najważniejszy, ponieważ w tym okresie osoby po polio muszą nawiązać bliższy kontakt z zespołem chirurgicznym. Osoba po polio, po zasięgnięciu opinii innego specjalisty i podjęciu decyzji o poddaniu się operacji, musi poprosić chirurga, żeby przeczytał ten artykuł oraz cytowaną w nim bibliografię. Potem kandydat do operacji musi spotkać się z chirurgiem i anestezjologiem, aby szczegółowo przedyskutować historię choroby polio i współistniejących schorzeń oraz problemy, które mogą pojawić się przed i w czasie zabiegu na sali pooperacyjnej oraz w okresie późniejszym na oddziale. Wskazane jest także, aby osoba po polio spotkała się z przełożoną pielęgniarek oddziału, na który zostanie przewieziona po operacji w celu przedyskutowania problemów, jakie mogą zaistnieć po operacji oraz w czasie rekonwalescencji.

Płuca. Radzimy, aby wszystkie osoby po polio miały wykonane badania czynnościowe układu oddechowego, jako część diagnostyki przedoperacyjnej ([3]). Ma to podstawowe znaczenie dla pacjentów, u których wirus polio zaatakował rdzeń przedłużony, wpływając na ośrodki oddechowe w  pniu mózgu, bez względu na to czy w trakcie ostrej fazy zakażenia polio u pacjentów tych stosowano respirator lub „żelazne płuca”. Również pacjenci, którzy mają (lub mieli) osłabione mięśnie szyi, ramion lub klatki piersiowej lub cierpią na zaburzenia połykania, powinni mieć przeprowadzoną ocenę funkcjonalną układu oddechowego w celu uniknięcia nieprzyjemnych niespodzianek przy odłączaniu respiratora pod koniec operacji. Osoby po polio z pojemnością płuc poniżej 70% mogą potrzebować respiratora lub terapii oddechowej po operacji ([1]). Oczywiście, osoby po polio, które na stałe używają respiratora w ciągu dnia lub w nocy muszą szczegółowo omówić sposób jego używania i konserwacji ze swoim chirurgiem, anestezjologiem, zespołem pielęgniarskim oraz ze swoim pulmonologiem jeszcze przed przyjęciem do szpitala.

Pomoc fizyczna. Badanie RTG jest z reguły elementem badań przedoperacyjnych. Ze względu na warunki ubezpieczenia od wypadków przy pracy, personel szpitalny niezbyt chętnie uczestniczy w przenoszeniu i podnoszeniu pacjentów. Niestety, stoły do diagnostyki rentgenowskiej i innych badań diagnostycznych mają wysokość dogodną dla pracowników służby zdrowia, nie dla pacjentów. Wiele osób po polio nie może wejść na stołek, aby dostać się na wysoki stół, a niektórzy nie są nawet w stanie przesunąć się na stół z wózka noszowego. Dlatego też osoby po polio muszą poprosić o pomoc w przemieszczeniu się.
Większość osób po polio nie ma doświadczenia w proszeniu o pomoc niezależnie od okoliczności. Osoby te muszą więc znaleźć wygodne dla nich sformułowanie, przy użyciu którego zakomunikują swoje potrzeby. Nie muszą to być długie tłumaczenia, dotyczące istoty choroby i postępującego zespołu PPS oraz szczegóły, które mięśnie są słabe lub porażone. Powinno wystarczyć proste stwierdzenie „Moje nogi (ręce) są sparaliżowane i nie mogę samodzielnie wejść na stół; będę potrzebować pomocy”. Być może trzeba będzie powtórzyć to zdanie zanim otrzyma się pomoc.
Jeżeli pracownik służby zdrowia odpowie „Och, założę się, że może Pan (Pani) zrobić to sam (sama), należy tylko spróbować!” lub „Proszę nie oczekiwać, że będę Pana (Panią) przenosił”, właściwą odpowiedzią jest: „Nie mogę wejść na stół. Proszę poprosić kogoś innego do pomocy albo  pozwolić mi porozmawiać z pańskim przełożonym.” Grzeczna lecz stanowcza odmowa samodzielnego podejmowania się trudnych i niebezpiecznych przemieszczeń jest najlepszym sposobem obrony osoby po polio przed doznaniem urazu zarówno przed, jak i po zabiegu.

Środki ogólnie znieczulające. Osoby po polio wykazują zwiększoną wrażliwość na środki znieczulające. Od 50 lat wiadomo, że wirus polio uszkadza obszar pnia mózgu, zwany układem siatkowatym aktywującym (ang. reticular activating system, RAS), który jest odpowiedzialny za stan snu i czuwania ([4], [5]). Ponieważ u osób, które przebyły zarówno porażenną, jak i nieporażenną postać polio, układ RAS jest uszkodzony, już mała dawka środka znieczulającego działa silnie i długotrwale. Na przykład, leki używane w okresie przedoperacyjnym w celu „uspokojenia” pacjentów – często Valium lub Vistaril – mogą same utrzymać osobę po polio w stanie uśpienia przez 8 godzin (takie nadmierne i przedłużone działanie leku zdarza się również przy podaniu niskiej dawki samego Propofolu pacjentom, poddawanym inwazyjnym lecz niechirurgicznym zabiegom, np. zabiegom endoskopowym). Znane są przypadki, gdy osoby po polio spały przez kilka dni po zastosowaniu przedoperacyjnego 'koktajlu uspokajającego’ z dodatkiem dożylnego środka znieczulającego (jak np. tiopental) lub jakiegoś wziewnego anestetyku. Należy podkreślić, że Propofol jest lekiem z wyboru dla osób po polio.

Dodatkowo, osoby po polio z zaburzeniami oddechowymi mogą mieć trudności ze skutecznym usuwaniem wziewnych środków znieczulających. Kilkoro z naszych pacjentów obudziło się z narkozy dopiero w kilka dni po operacji, znajdując się pod respiratorem na OIOM-ie i widząc przerażone twarze rodziny, chirurga i anestezjologa.

Oto pierwsza z  praktycznych zasad – nazywamy je „Zasadami dwukrotności” – dla osób po polio, które poddają się zabiegowi chirurgicznemu:

ZASADA DWUKROTNOŚCI  przy ANESTEZJI:
Osoby po polio potrzebują dwukrotnie mniejszej dawki anestetyka.

Przesłaniem tej pierwszej „Zasady dwukrotności” nie jest oczywiście „dyktowanie” dawki środka znieczulającego, a jedynie przypomnienie anestezjologom, że osoby po polio potrzebują  znacznie mniejszej ilości środka znieczulającego niż inni pacjenci. Jednak niektóre osoby po polio mogą wymagać dawki mniejszej niż 1/2 typowej dawki środka znieczulającego, a inne będą potrzebować dawki wyższej. We wszystkich przypadkach dawka środka znieczulającego musi być określona indywidualnie (w zależności od wagi ciała, poziomu lipidów, itd.) tak, aby była wystarczająca dla utrzymania pacjenta w stanie narkozy podczas operacji; nie powinna jednak powodować stanu uśpienia przez cały tydzień. Badania kliniczne wskazują, że najlepiej tolerowanym anestetykiem jest Desflurane, stosowany z jednoczesnym monitorowaniem aktywności bioelektrycznej mózgu.

Nawet jeśli zastosowana będzie „Zasada dwukrotności przy anestezji”, osoby po polio mogą być bardzo oszołomione, albo mogą spać przez wiele godzin po zabiegu. Jest to jeden z powodów, dla których osoby polio nie powinny poddawać się tzw. „chirurgii jednego dnia”, nawet w przypadku bardziej skomplikowanych zabiegów dentystycznych. Nie można oczekiwać, aby osoba po polio – śpiąca lub oszołomiona – wróciła do domu i była w stanie zadbać o siebie po „chirurgii jednego dnia”, ponieważ komplikacje chirurgiczne mogą wystąpić niezauważalnie, a upośledzona po lekach uspokajających koordynacja ruchów może zwiększyć prawdopodobieństwo upadku. Pomimo względów finansowych, ŻADNA OSOBA PO POLIO NIE POWINNA BYĆ PODDAWANA „CHIRURGII JEDNEGO DNIA” z wyjątkiem najprostszych procedur, które wymagają tylko miejscowego znieczulenia.

Blokady nerwów. Problemy mogą wystąpić również przy stosowaniu miejscowych anestetyków, znieczulających jedynie określony rejon ciała. Znieczulenia rdzeniowe, takie jak znieczulenie zewnątrzoponowe czy blok „siodłowy” (ogonowy) stosowany przy porodach lub zabiegach w obrębie dolnych partii ciała, często pozwalają na wykonanie zabiegu chirurgicznego bez usypiania pacjenta, są więc bardziej wskazane dla osób po polio. Jednakże wstrzyknięcie miejscowego anestetyka w okolicę kręgosłupa powoduje blokadę zarówno nerwów przewodzących ból, jak i motoneuronów. Osoby po polio są bardzo wrażliwe na wszystko co potęguje osłabienie i tak już uszkodzonych przez wirusa polio motoneuronów, dlatego znieczulenie zewnątrzoponowe może wywoływać wielogodzinne sparaliżowanie tych pacjentów. Przy zastosowaniu znieczulenia rdzeniowego, nie można spodziewać się, aby osoba po polio wstała i mogła chodzić po zabiegu.

Środki kuraro-podobne (jak np. sukcynylocholina), których działanie polega na zwiotczeniu mięśni, są używane w trakcie większości operacji w celu rozluźnienia mięśni podlegających przecięciu oraz w celu ułatwienia prowadzenie wspomaganej wentylacji. Należy jeszcze raz podkreślić, że każdy lek wpływający na funkcjonowanie mięśni będzie powodował u osób po polio znacznie większe trudności w chodzeniu, a nawet poruszaniu się przez wiele godzin, niż w przypadku innych pacjentów.    

Bez względu na to, czy stosowane było znieczulenie miejscowe, rdzeniowe czy ogólne, należy stosować następującą zasadę:

ZASADA DWUKROTNOŚCI  PO ZNIECZULENIU:
Osoby po polio muszą dwukrotnie dłużej dochodzić do siebie po zastosowaniu jakiegokolwiek anestetyku.

Krew i jelita. Są jeszcze dodatkowe zagrożenia. Osoby po polio z zanikami mięśni, szczególnie w zakresie mięśni ud, będą wykazywać mniejszą objętość krwi, niż wynikałoby to z ich wzrostu lub wagi. Dlatego dużym problemem może być nadmierne krwawienie podczas zabiegu chirurgicznego. Osoby po polio mogą potrzebować przedoperacyjnego magazynowania własnej krwi przez okres kilku tygodni i to nawet przed zabiegami, podczas których z reguły nie jest spodziewane nadmierne krwawienie. Jednakże ze względu na to, że osoby po polio po oddaniu krwi mogą wykazywać znaczne znużenie i skłonność do omdleń, bardziej wskazane może okazać się pobranie i zmagazynowanie krwi od ich krewnych.

Ponadto, osoby po polio mogą być wrażliwe na leki atropino-podobne, stosowane do zmniejszania wydzielania gruczołów podczas zabiegu ([6]). Preparaty atropino-podobne spowalniają pracę jelit i z tego powodu osoby po polio mogą po zabiegu cierpieć na zaparcia lub, co zdarza się rzadziej, ich jelita przez pewien okres przestają pracować (dochodzi do porażenie  jelita krętego). Dolegliwości te mogą być leczone objawowo, tak jak u osoby, która nie miała polio.

Ułożenie. Często niedostrzeganym problemem jest właściwe ułożenie pacjenta z post-polio na stole operacyjnym. Występujące w tych osób zaniki mięśni, skolioza i usztywnienie kręgosłupa mogą utrudniać wymuszenie pewnych pozycji, szczególnie tych wymagających rozciągnięcia kręgosłupa. Osoby po polio są z reguły nieprzytomne w trakcie układania do zabiegu, a więc nie mogą zgłaszać bólu, który normalnie byłby ostrzeżeniem przed potencjalnymi uszkodzeniami. Wiele osób po polio doświadczało poważnego bólu pleców przez wiele miesięcy po operacji, a nawet trwałego nadciągnięcia nerwów po wielogodzinnym pozostawaniu w szkodliwej pozycji. W celu zapobieżenia takim komplikacjom pooperacyjnym byłoby wskazane, aby pacjent w trakcie układania na stole operacyjnym był świadomy podejmowanych działań.

OPIEKA POOPERACYJNA

Zimno. Jeśli dawka anestetyku została właściwie dobrana, pierwszym doznaniem osoby po polio po zabiegu będą wrażenia przy obudzeniu się w sali pooperacyjnej. Często osoby po polio wybudzone z narkozy gwałtownie dygoczą. Badania wykazały, ze osoby po polio są szczególnie wrażliwe na zimno ze względu na zaburzenia termoregulacji. Wynikiem przebytej infekcji poliomyelitis jest uszkodzenie autonomicznego układu nerwowego, rozciągające się od podwzgórza poprzez pień mózgu (twór siatkowaty i jądra nerwu błędnego) aż do rdzenia kręgowego (sznury pośrednio-boczne) ([4]-[8]). U osób po polio zaburzeniu ulega kontrola światła naczyń krwionośnych, ponieważ nerwy powodujące kurczenie się mięśni gładkich w tkance otaczającej naczynia żylne i włosowate zostały porażone przez wirusa polio. Dlatego też u osób po polio dochodzi do nadmiernego rozszerzania się naczyń krwionośnych pod wpływem anestetyku,  co prowadzi do utraty ciepła w zimnym otoczeniu sali pooperacyjnej. Pielęgniarki oddziału pooperacyjnego powinny o tym wiedzieć i pomóc osobom po polio się rozgrzać. Przydatne mogą być dodatkowe koce, a chirurg może zaordynować użycie podgrzewanego koca wodnego.   

Wymioty. Innym problemem pooperacyjnym związanym z uszkodzeniem pnia mózgu są wymioty. Tak jak u każdego pacjenta, który otrzymał ogólny środek znieczulający, u osób po polio mogą występować nudności i wymioty. Jednakże osoby po polio wykazują większą tendencję do tzw. omdleń wazowagalnych lub krótkotrwałego ustania czynności elektrycznej mięśnia sercowego (asystolii), w momencie, gdy usiłują wymiotować ([6]). Dlatego bardzo ważne jest wcześniejsze przedyskutowanie z anestezjologiem ewentualnych wskazań do zastosowania w okresie pooperacyjnym leków przeciwwymiotnych. Należy to uczynić zanim osoba po polio znajdzie się w sali pooperacyjnej, aby w zaleceniach pooperacyjnych można było uwzględnić włączenie w razie potrzeby dodatkowych leków.

Zakrztuszanie się.  Dodatkowym zagadnieniem są trudności z przełykaniem w trakcie budzenia się pacjenta z narkozy ([9]). Osoby po polio, które są świadome swoich problemów z połykaniem, a czasem także osoby bez widocznych trudności w połykaniu, nie są w stanie efektywnie odkrztuszać  wydzieliny i mogą zakrztusić się (lub czuć się tak, jakby się dławili) w pozycji leżącej na plecach, zanim środek znieczulający przestanie działać. Wydzieliny osoby po polio muszą być monitorowane w sali pooperacyjnej i, jeśli to możliwe, pacjent powinien zostać ułożony na boku, aby ułatwić spływanie wydzieliny.

Ból. Niewątpliwie największym problemem po zabiegu chirurgicznym jest skuteczne opanowanie bólu. Liczne badania wykazały, że wielu pacjentów chirurgicznych otrzymuje zbyt mało środków przeciwbólowych. Niedostateczna dawka tych leków stanowi poważny problem dla pacjentów z post-polio, gdyż – jak wykazały badania – są oni dwukrotnie bardziej wrażliwi na ból w porównaniu z osobami, które nie przebyły polio ([8]). Zwiększona wrażliwość na ból jest niewątpliwie związana z uszkodzeniem przez wirus polio komórek wydzielających endogenne opioidy zlokalizowanych w mózgu (okolica przykomorowa podwzgórza oraz okołowodociągowa istota szara) oraz w rdzeniu kręgowym (blaszka II rogu tylnego rdzenia kręgowego) ([4], [8]).

ZASADA DWUKROTNOŚCI  dla BÓLU:
Osoby po polio potrzebują 2-krotnie większej dawki leku przeciwbólowego przez 2-krotnie dłuższy czas.

Wiadomo, że osoby po polio są osobami o naturze stoickiej, mało prawdopodobne jest więc, że będą nadużywać narkotyków lub się od nich uzależnią.

DOCHODZENIE DO SIEBIE

Zgodnie z panującym w medycynie trendem: „postawić na nogi i do domu”, istnieje tendencja, aby osoby po polio wstawały i chodziły niemal natychmiast po operacji. Nie jest to wskazane z kilku powodów. Osoba po polio przeniesiona na oddział może być w dalszym ciągu przytłumiona wskutek działania anestetyków dwukrotnie dłużej niż w przypadku innych pacjentów. Ze względu na to, że osoby po polio muszą wykazywać wyjątkową „jasność umysłu”, aby skutecznie kontrolować swoje osłabione po polio mięśnie przy staniu i chodzeniu,  oszołomienie stwarza dla nich poważne ryzyko upadków.
Nawet jeśli umysł osoby po polio jest „jasny”, to anestetyki lub inne leki mogą czasowo osłabić a nawet sparaliżować mięśnie potrzebne do stania i chodzenia. Co gorsze, w trakcie operacji mogły zostać przecięte mięśnie (w szczególności mięśnie brzucha), które zastępują mięśnie sparaliżowane w wyniku infekcji polio (to właśnie takie zastępowanie pozwala często osobom po polio stać i chodzić, chociaż mięśnie zazwyczaj używane przy chodzeniu są trwale sparaliżowane). Osoby po polio mogą nie być w stanie stać ani chodzić, a nawet mogą nie móc ruszyć się na tyle, aby ulokować się w łóżku. Osoby po polio mogą również mieć niskie ciśnienie krwi po zabiegu chirurgicznym, co samo w sobie może powodować zamroczenie, omdlenia i upadki.

ZASADA DWUKROTNOŚCI  dla DOCHODZENIA DO SIEBIE:
Osoby po polio powinny 2 razy dłużej pozostać w łóżku niż inni pacjenci.

W każdym przypadku osoba po polio powinna podnosić się stopniowo: najpierw usiąść na łóżku, potem usiąść ze spuszczonymi nogami, następnie przenieść się z pomocą drugiej osoby na stojące przy łóżku krzesło (wózek), wstać również z pomocą i w końcu zacząć chodzić korzystając z pomocy drugiej osoby i przy użyciu odpowiedniego sprzętu. Przy konieczności dłuższego pozostania w łóżku, zalecanym środkiem zapobiegawczym byłyby stosowanie pończoch uciskowych, aby zapobiegać powstawaniu zakrzepów. Osoby po polio są podatne na powstawanie przykurczów w sytuacjach, gdy przez dłuższy czas nie wstają i pozostają w bezruchu, dlatego może być wskazana łagodna fizjoterapia w obrębie łóżka, aby utrzymać zakres ruchów i rozciągać mięśnie.

ZASADA DWUKROTNOŚCI  dla POBYTU W SZPITALU:
Osoby po polio powinny pozostać w szpitalu 2 razy dłużej niż inni pacjenci.

Z powodu uszkodzenia autonomicznego układu nerwowego osoby po polio mogą, wskutek leżenia w łóżku, tracić kondycję nieco szybciej niż inni pacjenci. Jednak niebezpieczeństwa wynikające ze zbyt szybkiego wstawania i chodzenia dalece przewyższają te, które powoduje powolne uruchamianie. Osoby po polio mają pełną świadomość tego, co fizycznie mogą, a czego nie mogą zrobić. Same są najlepszymi ekspertami w kwestii, kiedy będą mogły ruszyć się, wstać i bezpiecznie chodzić.

Pielęgnowanie i opieka pielęgniarek. Dla osób po polio sam pobyt w szpitalu stanowi dużą niedogodność. Osoby te mogą cierpieć na bezsenność, przejawiać niepokój, a nawet wpadać w panikę. Łatwo zrozumieć te objawy, jeśli się pamięta, że osoby po polio były często w dzieciństwie odrywane od rodzin i umieszczane w ośrodkach rehabilitacyjnych na miesiące a nawet lata ([2], [10], [11]).  Dzieci po polio poddawane były wielokrotnym zabiegom chirurgicznym oraz bolesnej fizykoterapii – procedurom stosowanym często bez wyjaśnienia, a na pewno bez ich zgody.
Wielu pacjentów po polio w przeszłości doświadczyło ze strony personelu medycznego aktów przemocy psychicznej, fizycznej, a nawet seksualnej. Pytania lub uskarżanie się na bolesne i przerażające zabiegi nierzadko napotykały na gniew personelu i kary. Pacjenci opowiadają, jak byli na noc zamykani w ciemnej ubikacji, gdy zadawali pytania, mówili otwarcie lub płakali. Niezbędne zabiegi pielęgnacyjne mogły być wstrzymane bez wyraźnego powodu. Wiele dzieci po polio dostawało klapsy, a niektóre były wręcz bite gumową pałką przez fizjoterapeutów, aby „zmotywować” je do stania i chodzenia ([10]).

Nic dziwnego, że osoby po polio mogą być przerażone perspektywą stania się znowu bezsilnymi pacjentami pozostawionymi na łasce personelu szpitalnego. Wzięcie pod uwagę przez pielęgniarki urazów z czasów dzieciństwa, jakich osoby po polio doznały ze strony pracowników służby zdrowia, i poświęcenie chwili czasu na wysłuchanie i zrozumienie rzeczywistych potrzeb dorosłego pacjenta z post-polio, przyczyni się w znacznej mierze do tego, że pacjent poczuje się bezpieczniej i bardziej komfortowo podczas pobytu w szpitalu.

Powrót do domu. Jest jeszcze jedna „Zasada 2-krotności”, gdy pacjenci chirurgiczni wracają do domu:

ZASADA DWUKROTNOŚCI  dla PRACY:
Osoby po polio potrzebują 2-krotnie większej liczby dni odpoczynku w domu,
zanim wrócą do pracy lub obowiązków domowych.

Z powodu wszystkich opisanych powyżej uwarunkowań, cały proces dochodzenia do zdrowia trwa u osób po polio znacznie dłużej. Nierzadko zdarza się, że typowa osoba po polio o osobowości typu A, tzn. osoba osiągająca wyniki lepsze od oczekiwanych, nadpobudliwa, którą w dzieciństwie uczono: „wykorzystuj, albo stracisz”, wraca do pracy lub obowiązków domowych nazajutrz po powrocie ze szpitala ([10], [11]). Trzeba zachęcać osoby po polio do odpoczynku i stopniowego powrotu do pełnej aktywności, szczególnie jeśli straciły dotychczasową kondycję i czują się po operacji słabsze i bardziej znużone. Osoba po polio musi poprosić swojego chirurga o dwukrotnie dłuższe zwolnienie z pracy niż otrzymuje typowy pacjent.

Pooperacyjne PPS? Amerykańskie  badania osób po polio z 1985 roku udokumentowały, że stres emocjonalny stanowi drugą najczęstszą przyczynę PPS (nadmierny wysiłek fizyczny – pierwszą) ([11]). Z pewnością niewiele jest emocjonalnych lub fizycznych czynników stresogennych silniejszych niż zabieg chirurgiczny. Dlatego też osoby po polio mogą spodziewać się pewnego wzrostu znużenia i osłabienia mięśni, będących skutkiem połączenia fizycznych i emocjonalnych skutków zabiegu, anestezji i innych lekarstw oraz leżenia w łóżku. Jednakże tylko u nielicznych osób po polio dochodzi do trwałego zaburzenia funkcjonowania po operacji. Siła i wytrzymałość, utracone po zabiegu, są zazwyczaj odzyskiwane. Bierne rozciąganie, ćwiczenie zakresu ruchów i powolny wzrost wytrzymałości są cenniejsze niż ćwiczenia wzmacniające mięśnie, które mogą odwrotnie powodować osłabienie mięśni. Szczególnie jeśli operowana była część ciała zaatakowana przez wirusa polio (brzuch, grzbiet, ręce lub nogi), należy przed zabiegiem skonsultować się z fizjoterapeutą legitymującym się dogłębną wiedzą na temat PPS i doświadczeniem w zakresie opieki nad osobami po polio, aby ustalić plan rehabilitacji pooperacyjnej. Krótki pobyt w ośrodku rehabilitacyjnym po zabiegu (szczególnie po operacji kręgosłupa lub nogi) może przyczynić się do bezpieczniejszego, szybszego i pełniejszego powrotu do zdrowia osoby po polio.

Osoby po polio muszą zapamiętać:

ZASADA DWUKROTNOŚCI  dla LEPSZEGO SAMOPOCZUCIA:
Osoby po polio potrzebują 2-krotnie dłuższego okresu czasu, aby poczuć, że „wróciły do normalności”.

PODSUMOWANIE

Wszystkie „Zasady 2-krotności” są sugestiami dla osób po polio i zespołu chirurgicznego; nie mają one zastępować konkretnej informacji o indywidualnym pacjencie i komunikacji między wszystkimi członkami zespołu leczącego, włączając pacjenta. Każda osoba po polio musi zostać zbadana i  prowadzona zgodnie z indywidualnymi potrzebami.

Personel medyczny proszony jest o poświęcenie trochę czasu, aby przeczytać poniższe materiały źródłowe i zapoznać się z zagadnieniami dotyczącymi specjalnych potrzeb osób po polio oraz możliwości ich zaspokojenia.

BIBLIOGRAFIA

1. Bruno RL. Ultimate burnout: Post-polio sequelae basics. New Mobility, 1996; 7: 50-59. 
2. Frick NM, Bruno RL. Post-Polio Sequelae: Physiological and psychological overview. Rehabilitation Literature, 1986; 47: 106 – 111.
3. Bach JR, Alba AS. Pulmonary dysfunction and sleep disorder breathing as post-polio sequelae: Evaluation and management. Orthopedics, 1991; 14 : 1329 – 1337.
4. Bodian D. Histopathological basis of clinical findings in poliomyelitis. Am J Med. 1949; 6: 563-578.
5. Bruno RL, Frick NM, Cohen J. Polioencephalitis, stress and the etiology of Post-Polio Sequelae. Orthopedics, 1991; 14: 1269 – 1276.
6. Bruno RL, Frick NM. Parasympathetic abnormalities as post-polio sequelae. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 1995; 76: 594.
7. Bruno RL, Johnson JC, Berman WS. Vasomotor abnormalities as Post-Polio Sequelae. Orthopedics, 1985; 8: 865 – 869. [PubMed Abstract]
8. Bruno RL, Johnson JC, Berman WS. Motor and sensory functioning with changing ambient temperature in post-polio subjects. In LS Halstead and DO Wiechers (Eds.): Late Effects of Poliomyelitis. Miami: Symposia Foundation, 1985.
9. Bucholtz DW, Jones B. Post-Polio dysphagia: Alarm or caution. Orthopedics, 1991; 14: 1303-1305. [PubMed Abstract]
10. Bruno RL, Frick NM. The psychology of polio as prelude to Post-Polio Sequelae: Behavior modification and psychotherapy. Orthopedics, 1991; 14 : 1185 – 1193.
11. Bruno RL, Frick NM. Stress and „Type A” behavior as precipitants of Post-Polio Sequelae. In LS Halstead and DO Wiechers (Eds.): Research and Clinical Aspects of the Late Effects of Poliomyelitis. White Plains: March of Dimes Research Foundation, 1987.

 

Bruno RL. Preventing complications in polio survivors undergoing surgery. PPS Monograph Series. Volume 6(2). Hackensack: Harvest Press 1996, rev. 2002, 2009 (tekst nadesłany przez autora);
Tłumaczenie (za zgodą Autora) – Małgorzata Koter-Mórgowska;  redakcja – EMA

 

 

PRZED ZABIEGIEM CHIRURGICZNYM OSOBA PO POLIO POWINNA:

• Przekazać ten artykuł chirurgowi i omówić:
  • przedoperacyjną ocenę wydolności układu oddechowego;
  • możliwość posiadania mniejszej objętości krwi i konieczność jej zmagazynowania lub przeprowadzenie bezkrwawej operacji;
  • upoważnienie do dłuższego pobytu w szpitalu;
  • zlecenie na pooperacyjne leki przeciwwymiotne;
  • ułożenie na stole operacyjnym w trakcie zabiegu;
  • zalecenie pozostawania w cieple na sali pooperacyjnej;
  • trudności z usuwaniem wydzielin w trakcie pobytu na sali pooperacyjnej i na oddziale;
  • zlecenie większej dawki leków przeciwbólowych;
  • zastosowanie w szpitalu fizjoterapii rozciągającej i utrzymującej zakres ruchów;
  • umieszczenie zapisów o polio w karcie leczenia.

• Przekazać ten artykuł anestezjologowi i omówić:
  • wszystkie problemy z oddychaniem;
  • zastosowanie mniejszej dawki przedoperacyjnych leków uspokajających;
  • zastosowanie mniejszej dawki anestetyku;
  • długotrwałe porażenie mięśni przez anestetyk rdzeniowy i leki kuraro-podobne;
  • zlecenie pooperacyjnych leków przeciwwymiotnych;
  • trudności z usuwaniem wydzielin w trakcie pobytu na sali pooperacyjnej.

• Przekazać ten artykuł przełożonej pielęgniarek i omówić:
  • dłuższe oszołomienie anestetykami;
  • trudności z usuwaniem wydzielin w trakcie pobytu na oddziale;
  • zlecenie większej dawki leków przeciwbólowych;
  • potrzebę pomocy przy poruszaniu się na łóżku i w sali;
  • nie wstawanie i nie chodzenie aż do odzyskania pełnej przytomności i sprawności;
  • użycie pończoch przeciw-zakrzepowych;

• Spotkać się z fizjoterapeutą od PPS i omówić:
  • plan rehabilitacji pooperacyjnej;
  • zastosowanie w szpitalu fizjoterapii rozciągającej i utrzymującej zakres ruchów;
  • ewentualne przyjęcie na oddział rehabilitacyjny przed pójściem do domu;
  • zastosowanie w domu fizjoterapii w zakresie chodzenia i zwiększenia wytrzymałości.