Postępowanie terapeutyczne
Ewa Matyja
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4: 357-371
Rehabilitacja ruchowa
Postępowanie rehabilitacyjne w przypadku pacjentów z PPS powinno się opierać na odpowiednio dobranym programie ćwiczeń, ustalonym indywidualnie na podstawie nasilenia osłabienia mięśni i ogólnego stanu zdrowia [4,19] oraz fizjoterapii [20]. Wcześniejsze badania sugerowały, że wyczerpujące ćwiczenia częściowo odnerwionych mięśni mogą powodować ich przeciążenie i postępujące osłabienie [21,22], brakuje jednak dowodów, że nadmierna aktywność w sposób trwały może uszkadzać mięśnie zajęte wcześniej przez polio. Przyczyną osłabienia mięśni wskutek nadmiernego przeciążenia jest wyczerpanie metaboliczne, przekraczające wydolność poszczególnych mięśni [23]. Różne sposoby utrzymywania aktywności fizycznej u pacjentów z PPS, włączając ćwiczenia izokinetyczne, izometryczne i wytrzymałościowe, mogą się okazać skuteczne, jeżeli tylko nie nasilają objawów klinicznych [24-30]. Program ćwiczeń izometryczno-izokinetycznych, które „nie nasilają znużenia”, wyraźnie poprawia siłę mięśni, wymaga jednak unikania przeciążenia oraz stosowania okresów odpoczynku pomiędzy kolejnymi ćwiczeniami [23,30-34]. Trzeba pamiętać, że koszt energetyczny podczas aktywności ruchowej u osób po polio jest znacznie większy niż u osób zdrowych [35,36]. Polecaną metodą pozwalającą utrzymać mięśnie w dobrej kondycji są krótkotrwałe, np. 15-minutowe, ćwiczenia nienasilające znużenia, wykonywane co drugi dzień, co zapewniałoby odpowiednią regenerację mięśni [9]. Do tej pory nie przeprowadzono jeszcze długofalowej oceny skuteczności takich ćwiczeń, niemniej wstępne wyniki sugerują ich pozytywny efekt na znużenie i aktywność fizyczną po pierwszym roku terapii [20,37].
Wydaje się, że ćwiczenia w wyższej temperaturze otoczenia, np. w rejonach o ciepłym klimacie, mogą dawać lepsze efekty [38]. Ciepło wywiera efekt przeciwbólowy i ćwiczenia w ciepłej wodzie zmniejszają napięcie mięśni. Ćwiczenia dynamiczne w wodzie mogą również wpływać korzystnie na układ sercowo-naczyniowy i poprawiać ogólne samopoczucie [39].
Krótkotrwałe ćwiczenia siłowe o umiarkowanym natężeniu i z długimi okresami odpoczynku są również skuteczne w rehabilitacji pacjentów po polio [25, 40]. Ćwiczenia aerobowe u osób dość sprawnych fizycznie mogą poprawić ogólną kondycję i wytrzymałość układu mięśniowego, bez potęgowania uszkodzenia osłabionych mięśni [41,42].
Ortezy
Odpowiednie ortezy, szczególnie lekkie ortezy węglowe, mogą zmniejszać zaburzenia biomechaniczne, oszczędzać energię osłabionych mięśni i poprawiać zdolność chodzenia [1, 43,44]. Używanie dodatkowych pomocy: kul, chodzików lub wózków, może zwiększyć mobilność pacjentów i ułatwić im codzienną aktywność, uwalniając jednocześnie od stresu związanego z ryzykiem uszkodzenia kończyn.