„Dziedzictwo” zapomnianej choroby, wyzwanie dla lekarzy i pacjentów
Ewa Matyja
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4: 357-371
Diagnostyka różnicowa zespołu post-polio
Pojawienie się nowych objawów klinicznych u pacjentów po polio wymaga przeprowadzenia szerokiej diagnostyki różnicowej, ze względu na to, że w obrazie klinicznym PPS dominują objawy niespecyficzne [44, 129].
Znużenie jest objawem dość powszechnym, towarzyszącym różnym schorzeniom neurologicznym [120], takim jak stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne (łac. sclerosis lateralis amyotrophica – SLA), choroba Parkinsona, neuropatie, miastenia czy schorzenia hematologiczne (np. niedokrwistość), endokrynne (np. nadczynność tarczycy), zaburzenia układu krążenia, nowotwory, przewlekłe zakażenia, kolagenozy lub zapalenie reumatoidalne stawów. Objawy znużenia mogą również wywoływać depresję lub zaburzenia snu.
W przypadkach PPMA przebiegających z nasilonym osłabieniem, zanikami mięśni oraz zaburzeniami opuszkowymi w diagnostyce różnicowej należy uwzględnić SLA – chorobę neuronu ruchowego o szybkiej progresji i niepomyślnym przebiegu, którą cechuje nieco odmienny obraz kliniczny i neuropatologiczny [130]. U ok. 1% pacjentów z epizodem porażennego polio w wywiadzie stwierdzano SLA, jednak współistnienie polio i SLA traktowane jest wyłącznie jako zjawisko koincydentalne [131,132]. Diagnoza histopatologiczna w takich przypadkach jest trudna, gdyż nowy proces patologiczny rozwija się na podłożu zmian morfologicznych po przebytym zakażeniu polio [133].
Dolegliwości bólowe, które u pacjentów po polio są zwykle wynikiem długotrwałego, nieprawidłowego używania stawów i kończyn, deformacji kostnych i osłabienia mięśni, mogą być również wywołane przez inne nieprawidłowości w obrębie tkanki mięśniowej, stawów i tkanek miękkich, np. zapalenie kości, stawów, kaletek maziowych, ścięgien, bóle reumatyczne, neuropatie, radikulopatie i zapalenie wielomięśniowe. Ból mięśniowy może być spowodowany przeciążeniem mięśni, skurczami mięśni, fascykulacjami i fibromialgią. Objawy fibromialgii i PPS są podobne, ponadto oba te schorzenia mogą występować równocześnie [134].
Podsumowanie
Późne następstwa polio lub PPS rozpoznawane są dopiero od początku lat 80. ubiegłego stulecia i nie wiadomo, jakie jeszcze późne powikłania mogą być z nimi związane. Zespół post-polio jest chorobą polietiologiczną, różniącą się objawami klinicznymi i ich nasileniem w poszczególnych przypadkach. Progresja objawów często przebiega na zasadzie tzw. błędnego koła, w którym przeciążenie mięśni nasila ich osłabienie, co powoduje ograniczenie ruchu i dalsze osłabienie układu mięśniowo-szkieletowego, a następnie prowadzi do zaników mięśni i postępującego znużenia. Wskutek przeciążenia mięśni i stawów dołączają się dolegliwości bólowe, z powodu których pacjent dalej redukuje swoją aktywność fizyczną i zaczyna wytwarzać mechanizmy kompensacyjne, skutkujące zaburzoną postawą ciała, nieprawidłową mechaniką chodu oraz rozwojem zespołów przeciążeniowych. Modyfikacja trybu życia, rehabilitacja oraz oddziaływania psychospołeczne mają na celu zachowanie funkcjonowania pozostałych mięśni na najbardziej optymalnym poziomie i utrzymania jakości życia pacjentów po polio. Badania z randomizacją mogą się przyczynić do lepszego wyjaśnienia mechanizmów patogenetycznych oraz określić długoterminową prognozę i scharakteryzować proces starzenia się w tej grupie chorych.